Parafudr (surge arrester), elektrik tesisatlarında oluşabilecek ani yüksek gerilim ve akımları emerek ve topraklayarak tesisatları ve elektrikli cihazları yıldırımdan, elektriksel dalgalanmalardan ve transiyent (geçici) voltajlardan korumak için kullanılan bir güvenlik cihazıdır. Kısaca parafudr veya koruma prizi olarak da adlandırılır. Parafudrler, enerji dağıtım sistemlerinde, elektrik panolarında, endüstriyel tesislerde, evlerde ve diğer elektrikli sistemlerde yaygın olarak kullanılır.
Parafudrlerin ana işlevi, anlık yüksek gerilim ve akımları emerek ve topraklayarak, tesisatın ve elektrikli cihazların zarar görmesini önlemektir. Özellikle yıldırımdan kaynaklanan zararlara karşı koruma sağlamak amacıyla kullanılırlar. Yıldırım çarpması, enerji dağıtım hatları veya elektrik tesisatlarındaki transiyent voltajlar, elektrikli cihazlara zarar verebilir ve hatta yangına yol açabilir. Parafudrler, bu tür ani gerilim dalgalanmalarını absorbe ederek ve topraklayarak cihazları ve tesisatları korurlar.
Parafudrlerin çeşitleri şunlardır:
- Tek Nokta Parafudr: En temel parafudr çeşididir. İki ucu arasında bir elektriksel bağlantı vardır ve tek bir tesisat veya cihazı korur.
- Seri Bağlantılı Parafudr: Birden fazla parafudrün seri olarak bağlandığı yapıdır. Böylece daha yüksek gerilimleri ve akımları daha etkili bir şekilde emebilir ve koruma sağlayabilir.
- Paralel Bağlantılı Parafudr: Birden fazla parafudrün paralel olarak bağlandığı yapıdır. Parafudrler, her bir paralel dalga yolu üzerinde çalışır ve yüksek akımları daha iyi dağıtarak daha etkili bir koruma sağlar.
- Kombine Parafudr: Hem seri hem de paralel bağlantı yapılarının kullanıldığı bir yapıdır. Kombine parafudrler, hem düşük hem de yüksek akım değerlerine karşı etkili bir koruma sağlar.
- Elektronik Parafudr: Transistör ve diyotlar gibi yarıiletken elemanların kullanıldığı daha gelişmiş parafudr çeşididir. Elektronik parafudrler, hızlı tepki süresi ve daha hassas koruma sağlama yetenekleri ile diğer parafudr türlerine göre daha yüksek performans sunarlar.
Parafudrler, koruma seviyelerine göre de sınıflandırılır. Düşük, orta ve yüksek koruma seviyelerine sahip parafudrler bulunur. Hangi tip ve koruma seviyesine sahip parafudrün kullanılacağı, korunacak sistem veya cihazın gereksinimlerine bağlı olarak belirlenir.
Sonuç olarak, parafudr (surge arrester) elektrik tesisatlarında ve elektrikli cihazlarda oluşabilecek ani yüksek gerilim ve akımları emerek ve topraklayarak, tesisatları ve cihazları yıldırımdan, elektriksel dalgalanmalardan ve transiyent voltajlardan koruyan önemli bir güvenlik cihazıdır. Parafudrler, farklı çeşitlerde ve koruma seviyelerinde üretilir ve çeşitli uygulama alanlarında kullanılırlar. Doğru parafudr seçimi ve düzenli bakımı, tesisat ve cihazların güvenli ve verimli bir şekilde çalışmasını sağlar.